CON NGƯỜI VÀ LỜI NÓI
Khi tôi làm chủ toạ và CEO của Hartcourt, một công ty có thị giá khoảng 700 triệu USD trên sàn chứng khoán Mỹ vào 1999, những thành viên của HĐQT và các tư vấn gần như buộc tôi phải ghi tên vào học một lớp kỹ năng “tạo hình ảnh” (image buiding) ở Los Angeles, với giá là 20,000 USD cho 6 tháng, mỗi tuần 2 giờ.
Tôi phải học cách ăn nói cho đúng điệu trước công chúng và trong các buổi giao thiệp riêng; phải học cách đi đứng và kiểu y phục nhằm gây ấn tượng; cách pha và uống rượu cũng như ăn uống như người lịch duyệt và các chuyện lăng nhăng khác quá lặt vặt và khôi hài nhằm “làm dáng thượng lưu” để lấy sự ưng ý của mọi người (trừ tôi).
Sau 2 tháng, tôi bỏ học. Tôi muốn phơi bày trước thế gian con người thực của tôi, không phải làm một diễn viên hay con rối để loè mắt người khác trong giây phút. sau cùng, về lâu dài, “con người thực” của tôi mới là cá thể phải thực thi các gì mình hứa hẹn hay đặt mục tiêu; và với công ty, các con số tài chánh và tăng trưởng lợi nhuận quan trọng hơn là các bài PR trên mạng truyền thông.
Tuy thế, dù không phải là “người thượng lưu” như các đồng nghiệp của tôi mong muốn, tôi vẫn có nhiều đối tác tốt, khách hàng trung thành, viên chức giỏi và bằng hữu chân tình, thông thạo và viện trợ tôi rất nhiều, nhất là khi đối diện với những khó khăn thử thách của những tình thế hiểm nghèo.
Phần lớn cho biết là họ thích “con người thực” của tôi, qua lời nói và việc làm, về lâu về dài, tạo sự tin cậy cấp thiết để họ coi là “bạn, không giỏi nhưng tốt”. Quan trọng nhất là những lời nói tôi chia sẻ qua những câu chuyện hàng ngày và sự sáng tỏ trung thực thể hiện trong các hành động sau đó.
Một người phụ tá cũ nhận xét khi theo làm việc suốt ngày qua nhiều năm với tôi, ông để ý những câu nói tôi hay thốt ra thường xuyên nhất là:
1. Tôi không biết
Một câu chuyện khôi hài ngày xưa khi chưa có google. Mọi người dùng Bách Khoa Toàn Thư (encyclopedia) để truy cập các dữ kiện thông tin. Một mẩu lăng xê nhỏ trên mục rao vặt, “Cần bán bộ encyclopedia toàn tập 26 cuốn với giá rẻ bằng 10% giá vốn. Mới lấy vợ… không cần dùng nữa vì… vợ biết mọi thứ”.
Câu nói khó nhất qua cửa miệng các người “ngu dốt” là thú nhận mình không biết. Tự ti và sĩ diện là 2 tính cách hàng đầu của dân thích “nổ”.
Chữ “tôi không biết” thực ra giúp tôi giải hóa nhiều tình thế khó xử.
Người đối diện thấy tôi thành thực; tôi có thì giờ thêm để tìm hiểu hay nghiên cứu sâu về một đề tài mới; và với viên chức, ý tôi là nhắc khéo các Các bạn phải lo làm việc hăng say hơn để tìm câu trả lời.
Trong trường hợp đối tác và khách hàng cho tôi là ngu dốt, tôi cũng được lợi, vì trong kinh doanh, người ta hay “thương” người ngu và sợ người “khôn”. Một giải pháp quá đẹp và đơn giản.
2. Tôi không hứa hẹn
Trong mọi cuộc thương lượng làm ăn, tôi dị ứng nhất với các lời hứa hẹn bậy. Tôi cho rằng đây là lãnh vực nên để dành riêng cho các ngài chánh trị gia. Lời hứa hẹn quan trọng hơn cả mọi vàng bạc châu báu vì khi mọi người mất niềm tin vào mình thì coi như mình sẽ mất tất cả. Khởi đầu với bằng hữu, khách hàng, viên chức, đối tác… rồi từ đó, của cải, quyền lực và danh tiếng.
Cái quý giá của lời hứa hẹn bắt chúng ta phải thật tằn tiện, ngay cả khi mình dự đoán chắc tới 70-80%. Tương lai chứa nhiều bất ngờ với cả trăm nhân tố liên quan kết quả ngay ở các điều vặt vãnh.
Một việc tầm thường như khi hứa giờ cho những buổi họp, tôi luôn đúng giờ, không tính trường hợp bất khả kháng (may mà điện thoại di động hiện tại giúp tôi báo trễ nếu gặp sự cố).
Tôi gần như không làm ăn với những đối tác luôn trễ hứa và trong các buổi tiệc cưới, tôi thường ái ngại cho những cô dâu chú rể khi họ thề thốt là sẽ “yêu và sống với nhau suốt đời”, mặc cho giàu hay nghèo, khỏe hay bệnh, hay mọi khác biệt về tính nết hay sở thích.
3. Tôi có thể sai
Khi làm một kế hoạch kinh doanh, mọi người dựa vào những căn cơ mang tính cách định kiến, chủ quan và khó xác định độ chuẩn. vì vậy câu nói thường xuyên của tôi trong mọi trình bày, diễn giải, tôi phải thòng trước và sau câu, “tôi có thể sai”.
Tôi không muốn nói ra vậy vì nó có thể thịt chết hay trì hoãn phi vụ, nhưng tôi cho rằng tôi phải tôn trọng sự thông minh của đối tác và khách hàng khi cảnh báo họ điều này.
Khi biết nhận mình có thể sai trong các kết luận mà chỉ có tương lai mới giải đáp được cũng giúp tôi chăm chỉ và kỹ càng hơn khi đặt giả thuyết hay khi thu gom dữ kiện.
4. Tôi xin lỗi
Tôi nhận xét thấy trong các xã hội văn minh tiến bộ, các công dân đối xử với nhau lịch sự và nói câu “xin lỗi” (sorry) rất thường xuyên. Ngay cả khi họ vô tình bước qua hay đứng trước mặt mình trong thang máy, hay xe buýt… chữ sorry được dùng thoải mái để giữ hòa khí.
Trong các chuyện lớn hơn, tôi đã từng lái xe hơn 200 cây số để tới nhà một nhân viên dưới quyền cũ để “xin lỗi” về một sai trái trong nhân định 8 năm trước khiến anh ta phải xin thôi việc. Anh cảm động nói ngay sau sự cố, anh muốn đón đường nện tôi một trận, nhưng dằn lại. Rồi anh lại may mắn tìm được một việc làm tốt hơn. giờ đây, chúng tôi là 2 người bạn tốt.
Khi tôi nằm đợi mổ tim 12 năm trước, tôi ghi lại tên những người mà tôi tự hứa hẹn là sẽ đi gặp và xin lỗi trong trường hợp sống sót. Sau đó, tôi đã thực hiện lời hẹn, dù không liên hệ được với 1/3 tổng số.
5. Tôi cám ơn
Biết ơn là mấu chốt của bản chất con người tôi. Mỗi sáng ngủ dậy, khi cơ thể không đau yếu, khi nhìn mặt trời lung linh qua bức màn, cùng tiếng chim hót, tôi bái tạ Ơn Trên đã ban phúc lộc cho tôi sống thêm một ngày. Mỗi đêm trước khi đi ngủ, tôi ngồi thiền và nhớ lại những trợ giúp hay tri thức tôi đã nhận trong ngày từ người nhà hay sơ, và tự vấn lời cám ơn.
Mỗi phút chốc trên cõi trần, tôi cảm nhận sự nhiệm màu của Tạo Hóa, cái thực tâm của các tấm lòng con người và sự thiêng liêng của một tự nhiên trong lành. dĩ nhiên, đôi khi thất vọng cũng chứa chan, với mình và với người; thỉnh thoảng phải đối diện với cái Xấu, cái Ác, cái điêu trá, cái Vô Cảm, cái Bất Trí… nhưng những giây khắc “biết ơn” phủ trùm tất cả. Tôi quên được những thất bại thua lỗ trên đường đời nhờ lòng biết ơn.
Năm câu nói như năm lời kinh, lập đi lập lại hàng ngày hàng giờ. Rồi mọi thứ phát triển thành lề thói và ăn sâu trong tâm thức. Lớp học 20,000 USD có giá trị của nó, nhưng môn đó chỉ dành cho các ai quan tâm đến ấn tượng hời hợt bên ngoài.
Với Cả nhà trẻ đang nối tiếp con đường sự nghiệp kiểu của tôi, bạn chỉ cần nhắc đi nhắc lại vài ngàn lần 5 câu nói trên. Và trong trường hợp những bác lãnh đạo, đại gia… tinh thông được triết thuyết bình dân, rẻ tiền… qua 5 câu nói trên, tôi tin chắc là một tương lai tươi sáng hơn sẽ tới với sơn hà.
TS. Alan Phan
